Bordspelletjes gebruiken in therapie? Met deze 10 tips wordt dat kinderspel!

"Hebben we nog tijd voor een spelletje?"

Voor me zit Robin, die net een (groot) halfuur lang heeft gezwoegd op de "b-r"-letterovergang en me nu met verwachtingsvolle blik en ingehouden adem aankijkt. 

In mijn ooghoek zie ik mijn klok, die schreeuwt dat we eigenlijk al "over tijd" zijn, en in de wachtkamer zet de poepschuiver -die straks aan de beurt is- het op een krijsen.

En op zo'n moment vloek ik dus inwendig, om meer dan één reden;

• "een halfuur is soms echt te kort"
• "ik had moeten weten dat hij dit ging vragen"

Maar bovenal:

"Verdorie, Vanheulebrouck! ...

(ja, sorry, ik heb de rare gewoonte om mezelf bij mijn familienaam aan te spreken als ik mezelf betrap op blunders) 

... Je weet zoveel beter dan spelletjes enkel als "beloning" of afsluiter te gebruiken!"

Want ik wéét ook écht beter. 

Sinds onze bevlogen collega en gamification-expert Jorn Ockerman in 2020 voor de eerste keer een webinar en daarna (na c*****tijd) verschillende spelletjesavonden verzorgde voor Ascendo Educatief, kan ik geen stad meer doorkruisen zonder de lokale spelletjeswinkel uit te pluizen.

(wat een lichte verbetering is in vergelijking met mijn vorige passie, boekenwinkels, want spelletjes zijn tenminste vaak niet taalgebonden)

En aangezien ik nogal de neiging heb om me helemaal te "smijten" in nieuwe passies, kan ik intussen ook een deftig woordje meepraten over spelerstypes, spelmechanieken en het aanpassen van bordspelen aan specifieke hulpvragen of situaties.

Waarom ik dan (tot voor kort) niet vaker spelletjes gebruikte in therapie? 

Tijd.

Ik kon de tijd (en energie) niet opbrengen om spelletjes te zoeken en eventueel aan te passen.

En al helemaal niet om de spelregels te lezen.

Het goeie nieuws voor jou?

Ik heb er tijd voor gemaakt.

En daardoor kan ik jou nu een heleboel tips op een presenteerblaadje aanbieden. 

Laat ons beginnen met het topje van de ijsberg;

Tien tips om bordspellen in te zetten in therapie 

(en dan bedoel ik niet als beloning of afsluiter);

1.  Zoek naar reisversies van spellen:

De vaak kleinere onderdelen van reisversies vereisen een betere fijne motoriek. Bovendien zijn reisspellen vaak magnetisch, waardoor ze handig zijn voor gebruik op een mat of in liggende positie. Andere reisversies (zoals bv. Azul en Scrabble) hebben een inlegtray, waardoor de tegels minder snel verschuiven (ideaal bij bv. DCD).

Voorbeelden: Azul, Zeeslag, Vier-op-een-rij, Stratego

2. Vergroot en/of lamineer spelborden:

De mensen van het lokale copycenter zijn superhelden! Zo liet ik bijvoorbeeld zelf al het spelbord van "Connecto" uitvergroten en lamineren, en ook één exemplaar verknippen in kaartjes. 

Op een gelamineerde kopie van een spelbord kun je bovendien schrijven met whiteboardmarker. Je zou versteld staan op hoeveel verschillende manieren je sommige spelborden kunt gebruiken!

Voorbeeld: Connecto

Extra tip: van sommige (bord)spelen werd al een (X)XL variant uitgebracht (bv. Kingdomino)

3. Gebruik grijphulpmiddelen voor spelstukken:

Gebruik een pincet, tang of ander grijphulpmiddel om de onderdelen/pionnen op te pakken of kaartjes om te draaien, wat de ooghandcoördinatie bevordert. Denk daarbij niet alleen aan fijne motoriek, maar bijvoorbeeld ook een afvalgrijper voor grofmotorische oefeningen (stukken oprapen langs parcours, wat grotere stukken verzetten uit (unipodaal)stand, ...)

Voorbeelden: Pandemic, memory, eender welk spel met pionnen

4. Verander het doel van het spel:

Veel (hedendaagse) bordspelen bestaan uit supermooie onderdelen, maar zijn als spel te complex en/of te lang om in therapie te gebruiken. Door het doel van het spel te veranderen, krijg je visueel aantrekkelijk therapiemateriaal zonder het kwijtspelen van de helft van je therapietijd aan het uitleggen van spelregels.

Extra tip: geef het kind eens gewoon het materiaal en laat hen zelf (of samen met jou) de spelregels verzinnen.

Voorbeelden: Tiny Towns, Magic Maze

5. Gebruik het bordspel in verschillende houdingen:

Rompstabiliteit of evenwicht trainen? Niemand zegt dat je op een stoel aan een tafel moet zitten om een spel te spelen!

Voorbeeldspel: Jungle Speed: Laat kinderen de totem proberen te grijpen vanuit verschillende houdingen, zoals liggend, in plankhouding of staand op één been.

6. Zoek een "junior" versie:

Van veel bordspelen bestaat ook een "junior" of "kids" variant. Deze hebben vaak een eenvoudiger layout, minder complexe spelregels en kortere speelduur.

Voorbeeldspel: Carcassonne Junior, Catan Junior, Kwakzalvers Junior, Concept Kids, Risk Junior (inclusief supertoffe dobbelsteen-lanceerder!)

7. Incorporeer beweging in het spel:

Laat kinderen naar een bepaald punt in de ruimte rennen of springen voordat ze een kaart spelen, of koppel extra bewegingsopdrachten aan bepaalde spelmomenten (bv. het gooien van één bepaald cijfer of het landen op één bepaald kleur).

Voorbeeldspel: Exploding Kittens, Uno

8. Bekijk de instructies (eventueel samen) online

Zie je een nieuw spel al op voorhand niet meer zitten omdat je geen fut hebt om de spelregels te lezen? 

I feel you... Maar wist je dat je van de meeste spelletjes duidelijke (en korte) instructievideo's vindt op YouTube?

Waarom niet samen met je patiënt eerst de (superkorte) instructies kijken, in plaats van het spel zelf uit te leggen? (zei iemand daar "executieve functies trainen"?)

Aanrader: de video's van Nox' spellenzolder

9. Kies een "Spel van de week" (of maand)

Kies één spel uit je kast (of gun jezelf een bezoekje aan de lokale spelletjeswinkel, maar dan ben ik niet verantwoordelijk voor de (financiële) gevolgen). Pluis het spel helemaal uit, speel het eens met vrienden/collega's/je gezin/je (schoon)moeder/... en probeer vervolgens variaties te bedenken voor verschillende hulpvragen.

Voorbeeld: Catan (junior); 

• schrijfmotoriek: maak een kopie van het spelbord en laat je patiënt met stift de woorden "weg"/"straat", "dorp", "stad", "haven" schrijven in plaats van de spelstukken te zetten
• fijne motoriek: spelstukken mogen enkel met een pincet op het bord worden gezet of moeten altijd per vijf in de hand worden gehouden (om vervolgens in-hand-manipulatie te oefenen)
• grove motoriek: aan elk cijfer van de dobbelsteen hangt een bewegingsopdracht die moet worden uitgevoerd vóór de spelactie wordt uitgevoerd

10. Speel zelf

Ik weet het, het leven is druk. En spelletjes spelen staat vaak helemaal onderaan (of helemaal niet) op je to-do-lijst.

Maar de beste manier om spelletjes te leren kennen... is ze zelf spelen.

Wat dacht je bijvoorbeeld van de navorming "Bordspelen in de therapeutische setting" op 17 september (Beernem) of 2 oktober (Lommel)? 

Zelfs Pro-Q-Kine staat achter gamification, en geeft 6 navormingseenheden cadeau aan wie creatiever wil omgaan met bordspelletjes in therapie.

Ik hoor heel graag welke spelletjes en/of aanpassingen jij in therapie gebruikt! 

(Of waarom je dit nog niet doet)

Maak je me blij met een mailtje?

Speelse (en een héél klein beetje competitieve) groetjes,

Bieke